Στις 17 Σεπτεμβρίου 2020, ο Μεσογειακός κυκλώνας (Medicane) Ιανός χτύπησε τα δυτικά παράλια της Ελλάδας με σημαντικές ταχύτητες ανέμου και έντονη βροχόπτωση. Το ύψος της βροχόπτωσης κατά τη διάρκεια περίπου ~48 ωρών ήταν από τα υψηλότερα που έχουν καταγραφεί και ξεπέρασε, σε ορισμένες περιοχές, τη μέση ετήσια βροχόπτωση. Η έκταση της πληγείσας περιοχής ήταν πολύ μεγάλη και περιελάμβανε τη δυτική, κεντρική και νότια Ελλάδα, μέχρι την Κρήτη. Τα νησιά του Ιονίου και οι περιοχές γύρω από την Καρδίτσα και τη Λαμία στην Κεντρική Ελλάδα επηρεάστηκαν ιδιαίτερα.

Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ο οργανισμός Geotechnical Extreme Events Reconnaissance (GEER) Association αποφάσισε να αναπτύξει μια ομάδα Φάσης 1. Η ElxisGroup ήταν επικεφαλής αυτής της συνεργατικής πολυ-θεσμικής ομάδας της οποίας ηγείτο ο καθηγητής Δημήτρης Ζέκκος από το University of California at Berkeley και στέλεχος της Elxis Group, και ο Γιώργος Ζαλαχώρης, γεωτεχνικός μηχανικός της Elxis Group και στην οποία συμμετείχαν και αρκετά μέλη της Elxis Group καθώς και επαγγελματίες και ερευνητές από τους ακόλουθους οργανισμούς:

Πανεπιστήμια

• University of California at Berkeley (Η.Π.Α.)
• University of Michigan, Ann Arbor (Η.Π.Α.)
• Queen’s University, Kingston (Καναδάς)
• Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Ελλάδα)
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Ελλάδα)
• Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Ελλάδα)
• University of Surrey, Guildford (Ηνωμένο Βασίλειο)

Κυβερνητικές Υπηρεσίες

• Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Ελλάδα)
• Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Ελλάδα)
• Hydrological Sciences Laboratory, NASA Goddard Space Flight Center, Greenbelt (Η.Π.Α.)

Εταιρείες Συμβούλων

• ElxisGroup (Ελλάδα)
• GRID Engineers (Ελλάδα)
• Νέα Οδός Α.Ε., Κεντρική Οδός Α.Ε. (Ελλάδα)

Οι εργασίες πεδίου είχαν σκοπό τη συλλογή ευπαθών δεδομένων και υποστηρίχθηκαν από εργαλεία τηλεπισκόπησης και αναλύσεις γεωχωρικών δεδομένων. Η ομάδα του GEER χρησιμοποίησε οπτικές και δορυφορικές εικόνες ραντάρ για να δημιουργήσει μια ευρεία εκτίμηση των συνθηκών, καθώς και δεδομένα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον εντοπισμό περιοχών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Κατά την διάρκεια των επιτόπιων αυτοψιών, τα συμβατικά εργαλεία καταγραφής συμπληρώθηκαν από Unmanned Aerial Vehicles (UAVs) για την δημιουργία τρισδιάστατων μοντέλων περιοχών ή/και αστοχιών. Για την διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των ομάδων, τα δεδομένα που συλλέγονταν στο πεδίο μεταφορτώνονταν αυθημερόν σε έναν κοινόχρηστο φάκελο Box και προβάλλονταν σε έναν διαδικτυακό χάρτη GIS το επόμενο πρωί. Η ομάδα GEER Φάσης 1, αφού συνέλλεξε και ανέλυσε τα δεδομένα, προχώρησε στην συγγραφή μιας Τεχνικής Έκθεσης, όπου καταγράφονται όλα τα βασικά ευρήματα.

Το σημαντικό ύψος της βροχόπτωσης είχε ως αποτέλεσμα μια μεγάλη ποικιλία κατολισθήσεων. Πάνω από 1.400 κατολισθήσεις χαρτογραφήθηκαν μέσω δορυφορικών εικόνων και αρκετές κοινότητες καταστράφηκαν από εδαφικές ροές (debris flows). Εκτεταμένες πλημμύρες παρατηρήθηκαν επίσης σε όλες τις πληγείσες περιοχές σε εθνικό επίπεδο. Περιοχές χαμηλότερου υψομέτρου, και ιδιαίτερα τμήματα της πόλης Καρδίτσας και των γύρω κοινοτήτων, πλημμύρισαν πλήρως. Η ποσότητα του νερού έθεσε σε κίνδυνο, σε πολλές περιοχές, το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο παρασύροντας δρόμους ή σιδηροδρομικές γραμμές, καταστρέφοντας εδαφικά επιχώματα, ή διαταράσσοντας τη λειτουργικότητά τους λόγω κατολισθήσεων. Ιδιαίτερα έντονη ήταν η ζημιά σε πολλές γέφυρες. Οι ζημιές αυτές κυμαίνονταν από σχετικά μικρές ζημιές (όπως μετακινήσεις) έως την πλήρη κατάρρευση λόγω υποσκαφής. Επιπλέον, παρατηρήθηκε εκτεταμένη διάβρωση παραποτάμιων περιοχών.

Η έκταση της πληγείσας περιοχής από το Μεσογειακό κυκλώνα Ιανός υπερβαίνει κατά πολύ την έκταση των πληγεισών περιοχών από άλλες φυσικές καταστροφές, όπως σεισμοί ή γεγονότα βροχόπτωσης. Η ποικιλομορφία των ζημιών που παρατηρήθηκε αυξάνει επίσης την ανάγκη για εκτιμήσεις των αντοχών των υποδομών σε κοινοτικό επίπεδο, ιδίως υπό το πρίσμα ενός δυνητικού νέου «κανόνα» όσον αφορά έντονα φυσικά φαινόμενα, όπως ο κυκλώνας Ιανός. Συνεπώς, η Τεχνική Έκθεση Φάσης 1 που παρήχθη ως αποτέλεσμα των επιτόπιων καταγραφών, συμβάλλει στην εκτίμηση των συνεπειών του κυκλώνα Ιανός και μπορεί να υποστηρίξει αποφάσεις μηχανικών και κοινοτικών παραγόντων στην προετοιμασία για μελλοντικά γεγονότα. Αποτελεί επίσης τη βάση για επόμενες ερευνητικές προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των αιτίων των καταγεγραμμένων βλαβών.

Ενδεικτικές φωτογραφίες και σχήματα από την Τεχνική Έκθεση παρατίθενται παρακάτω.

Η Τεχνική Έκθεση Φάσης 1 είναι προσβάσιμη στον διαδικτυακό τόπο του GEER, εδώ, και σε μορφή pdf, εδώ.

Αναφορά στην Τεχνική Έκθεση:

Zekkos D., Zalachoris G., Alvertos, A. E., Amatya P. M., Blunts P., Clark M., Dafis S., Farmakis I., Ganas A., Hille M., Kalimogiannis V., Karagiannidis A., Karantanellis E., Khan K., Kirshbaum D., Kourkoulis R., Kotroni V., Ktenidou O.-J., Lagouvardos K., Loli M., Makrinikas A., Marinos V., Manousakis J., Nikas K., Panousis D., Papathanassiou G., Saroglou C., Simopoulos A., Stanley T., Tsavalas A., Valkaniotis S. “The September 18-20 2020 Medicane Ianos Impact on Greece – Phase I Reconnaissance Report”. Geotechnical Extreme Events Reconnaissance Report, GEER-068, https://doi.org/10.18118/G6MT1T.

Εικόνα 1 από την Έκθεση GEER: Κατεστραμένη γέφυρα πολλαπλών ανοιγμάτων στην E.O. Αργοστολίου-Φισκάρδου (38.319506 ° Ν, 20.508197 ° E): (a–d) επίγειες φωτογραφίες, (ε) Τρισδιάστατο μοντέλο από φωτογραμμετρική αποτύπωση με UAV – προοπτική προβολή (προβολή 3D μοντέλου εδώ).

Εικόνα 2 από την έκθεση GEER: Φωτογραφίες της γέφυρας υπ. αρ. 7, η γέφυρα ης οδού που διασχίζει τον ποταμό Πάμισο στο κέντρο του Μουζακίου (39.427341667 ° Ν, 21.667275000 ° Ε): (a) πλάγια όψη, (b) υποσκαφή ακρόβαθρου, (c) ανέπαφο NA ακρόβαθρο, (d) συντρίμμια σωρευμένα στη σύνδεση μεταξύ υποστηλώματος και φορέα της γέφυρας που φανερώνουν το ύψος της πλημμύρας.

Εικόνα 3 από την έκθεση GEER: Διάπλυση σιδηροδρομικού έρματος στην περιοχή του σταθμού Μαγούλας. Η ροή της πλημμύρας τεκμέρεται από τη φορά της βλάστησης και τη διασπορά του έρματος στην ανατολική πλευρά του αναχώματος της σιδηροδρομικής γραμμής. Επάνω: Ψηφιακό Μοντέλο Επιφάνειας από φωτογραμμετρική αποτύπωση με UAV, κάτω: Ορθοφωτογραφία από φωτογραμμετρική αποτύπωση με UAV.

Εικόνα 4 από την έκθεση GEER: Καταστροφικές ροές φερτών υλικών στο χωριό Άσσος (38.319506 ° Ν, 20.508197 ° Ε), λήψη την 22/09/2020.

Εικόνα 5 από την Έκθεση GEER: Εναέρια Φωτογραμετρική Αποτύπωση με UAV του χωριού Άσσος και της ευρύτερης πληγείσας ζώνης (δείτε το τρισδιάστατο μοντέλο εδώ): a) Ορθοφωτογραφία και b) Ψηφιακό Μοντέλο Επιφάνειας ; λήψη την 30/09/2020.